Prokuracja w Wenecji i nerwy rdzeniowe, co je łączy?

Wracam do pisania po dość długiej przerwie. Widzę, że ostatni wpis był ponad rok temu! No właśnie, był to dla mnie bardzo trudny rok w związku z zakończeniem studiów medycznych. Po tak trudnym czasie musiałem trochę “naładować akumulatory” na nowe wyzwania i m.in. odwiedziłem Wenecję. Jak zwykle urzekło mnie wiele architektonicznych kształtów, ale największe wrażenie zrobiły na mnie Prokuracje. Wiem, dość dziwna nazwa, są to budynki, które otaczają plac św. Marka i nazwa bierze się stąd, iż znajdowały się w nich apartamenty prokuratorów…

Ok, ale jaki ma to związek z anatomią? Prokuracje szczególnie zadziwiły mnie regularnością i powtarzalnością arkad, słupów i okien. Każda część niemalże identyczna z poprzednią. W anatomii człowieka, również znajdziemy wiele powtarzalnych struktur, będą to np. nerwy rdzeniowe.

Nerwy rdzeniowe (spinal nerves) to bardzo powtarzalne elementy układu nerwowego, mamy ich 31 par. Można powiedzieć, że są to “pierwsze” struktury OBWODOWEGO układu nerwowego, gdyż wychodzą bezpośrednio z rdzenia kręgowego. Nerwy te zawierają włókna czuciowe oraz ruchowe, a dodatkowo na niektórych poziomach również włókna autonomiczne. Zadaniem nerwów rdzeniowych jest wyprowadzenie/wprowadzenie włókien nerwowych z/do rdzenia kręgowego przez otwór międzykręgowy (intervertebral foramen).

Omawiając nerwy rdzeniowe uwielbiam porównywać je do drzewa, gdyż posiadają podobne elementy w tej samej kolejności:

• Gałęzie

• Pień

• Korzenie

Zacznijmy od korzeni. Wyróżniamy :

• Korzeń przedni/brzuszny (anterior/ventral root) – wychodzi z bruzdy przednio-bocznej rdzenia kręgowego. Zawiera włókna:
  • Aksony komórek ruchowych (motoneuronów) rogów przednich rdzenia kręgowego – przewodzą impulsy ZSTĘPUJĄCO
  • Na poziomie C8-L2/3 – Aksony komórek rogu bocznego rdzenia kręgowego (jądro pośrednio-boczne – ośrodek współczulny) (Ryc.1)
  • Na poziomie S2-S4 – Aksony komórek rogu bocznego rdzenia kręgowego (jądro pośrednio-przyśrodkowe – ośrodek przywspółczulny) (Ryc.2)
• Korzeń tylny/grzbietowy (posterior/dorsal root) – dochodzi do bruzdy tylno-bocznej rdzenia kręgowego. Zawiera włókna:
  • Aksony komórek pseudojednobiegunowych zwoju rdzeniowego/międzykręgowego – tak jak nazwa mówi, mają one ” tak jakby” jeden biegun, ale de facto rozdziela się on później na jeden akson biegnący do receptora i drugi biegnący do rdzenia kręgowego. Stąd możliwość przewodzenia impulsów WSTĘPUJĄCO,

Odnajdźmy powyższe struktury na dwóch rycinach. Przedstawiają one odmienny wygląd otoczenia nerwu rdzeniowego w zależności od poziomu.

Zauważmy, że w korzeniu przednim biegną tylko włókna ODŚRODKOWE, natomiast w korzeniu tylnym tylko DOŚRODKOWE. Zasada ta zmieni się, gdy popatrzymy na gałęzie. Tam występują dowolne rodzaje włókien.

Kolejnym punktem jest pień, jednak tak jak widzimy na rycinach niewiele tam się dzieje. Chodzi po prostu o połączenie korzeni nerwu rdzeniowego.

Zostają nam gałęzie. Tutaj sytuacja się komplikuje. Wyróżniamy:

• gałąź przednią/brzuszną (anterior/ventral ramus) – jest grubszą strukturą, na swoim dalszym przebiegu gałęzie przednie mieszają się tworząc dobrze nam znane sploty (plexus) (np. splot ramienny czy lędźwiowy), zaopatruje:
  • czuciowo – skórę przedniej powierzchni ciała oraz skórę kończyn
  • ruchowo – mięśnie przedniej części ciała oraz mięśnie kończyn
  • współczulnie – mięśniówkę naczyń krwionośnych

• gałąź tylną/grzbietową (posterior/dorsal ramus) – jest cieńszą strukturą, gdyż mniej zaopatruje:
  • czuciowo – skórę grzbietu
  • ruchowo – mięśnie przykręgosłupowe
  • współczulnie – mięśniówkę naczyń krwionośnych
• gałąź oponowa (meningeal branch) – biegnie z powrotem do kanału kręgowego i unerwia oponę twardą (nie ma jej na rycinach!)

Dodatkowo w odcinku C8 – L2/3 wyróżniamy:

• gałąź łącząca biała (white ramus communicans) – zawiera akson neuronu PRZEDZWOJOWEGO układu współczulnego (róg boczny – jądro pośrednio-boczne), “biała“, bo jest to końcowa część tego neuronu, więc daleko jej do “szarości” ciała komórki nerwowej 😉 biegnie do zwoju współczulnego inaczej nazywanego zwojem przykręgowym, bo pień współczulny biegnie zaraz “przy” kręgosłupie (sympathetic/paravertebral ganglion), następnie są 3 różne losy tych włókien przedzwojowych:
  • większość posiada synapsę z komórkami zwoju współczulnego i będzie powracać gałęzią łączącą szarą do pnia nerwu rdzeniowego
  • reszta przebiega tzw. “tranzytem“:
    • część tworzy włókna międzyzwojowe (interganglionic fibers) dochodzące do tych zwojów współczulnych, które nie mają na swoim poziomie jądra pośrednio-bocznego, a tym samym nie mają gałęzi łączącej białej! (np. powyżej C8), ostatecznie tam się przełączają
    • część tworzy nerw trzewny (splanchnic nerve) – są to wciąż (!) włókna przedzwojowe, które przełączą się dopiero w zwojach leżących w jamie brzusznej, nazywamy je zwojami przedkręgowymi (prevertebral ganglion), gdyż leżą nie przy, ale “przed” kręgosłupem, konkretnie wzdłuż aorty brzusznej (np. zwój trzewny czy krezkowy dolny), dopiero wtedy jako włókna zazwojowe (inaczej pozazwojowe) dojdą do narządów docelowych
• gałąź łącząca szara (gray ramus communicans) – prowadzi włókna zazwojowe/pozazwojowe od zwoju współczulnego, “szara“, gdyż jest tam początkowa część aksonu, więc blisko mu do “szarości” ciała komórki, dochodzi z powrotem do nerwu rdzeniowego i rozdziela się do jego gałęzi przedniej, tylnej lub oponowej zaopatrując głównie mięśniówkę naczyń

Zwróćmy uwagę jeszcze raz na ryc. 2.

Nie znajdziemy tam gałęzi łączącej białej czy szarej, gdyż jest to za niski poziom. Natomiast występują tam aksony jąder pośrednio-przyśrodkowych z rogu bocznego. Są to ośrodki układu przywspółczulnego, które są pewnym uzupełnieniem dla nerwu błędnego (vagus nerve). Włókna te biegną do narządów miednicy mniejszej w postaci nerwów trzewnych miednicznych (pelvic splanchnic nerves)

Na koniec zauważmy jeszcze jeden szczegół. Jeśli dogłębnie wpatrywałeś się w powyższe ryciny to widzisz, że w nerwach trzewnych biegną także włókna wstępujące. Są to dendryty komórek pseudojednobiegunowych zwoju rdzeniowego, ale należą one do układu autonomicznego. Przewodzą one tzw. czucie trzewne, jest to np. rozlany ból brzucha, którego czasem doświadczamy i nie umiemy go zlokalizować. Ten rodzaj czucia jest przewodzony przez:

• włókna współczulne wstępujące
• włókna przywspółczulne wstępujące:
  • nerw błędny
  • nerwy trzewne miedniczne

Myślę, że tyle wystarczy w tym wpisie. Zdaję sobie sprawę, że tak naprawdę zacząłem pewien temat, ale wymaga on uzupełnienia jeśli chodzi o układ autonomiczny. Pewnie w jednym z kolejnych wpisów dokończymy to zagadnienie. Natomiast sam temat nerwu rdzeniowego został przeze mnie omówiony w całości 😉

Dziękuję Ci, że przeczytałeś ten post Drogi Czytelniku, jednak chciałbym, także wiedzieć, czy jest to dla Ciebie przydatne? Czy trafia do Ciebie taki sposób przekazywania wiedzy? Czy rozpracowywanie niektórych zagadnień z anatomii ma dla Ciebie sens? Będę bardzo wdzięczny za komentarz z Twojej strony 😉