Bregma, lambda i pterion, czyli… trochę o czaszce noworodka

Dziwne te nazwy co? Rzeczywiście niewiele można z nich wywnioskować. Tak jak napisałem w tytule, będzie trochę o czaszce noworodka, ponieważ w tym wpisie dowiesz się o punktach, gdzie krzyżują się połączenia między kośćmi czaszki. Jak pewnie dobrze się domyślasz, napiszę o ciemiączkach – gdzie występują, kiedy zarastają i do czego w ogóle są nam potrzebne w naszych pierwszych chwilach życia.

Na początku zastanówmy się w ogóle nad potrzebą ciemiączek i połączeń błoniastych między kośćmi czaszki u noworodków. Należy zaznaczyć, że u tych młodych osobników nie ma jeszcze typowych kościozrostów. Powstaną dopiero jako wynik kostnienia wraz ze wzrostem dziecka. Zatem czaszka noworodka jest bardzo plastyczna. Przydaje się to szczególnie w trakcie porodu, kiedy to brzegi kości czaszki nakładają się dachówkowato na siebie, co w dużej mierze zwiększa zdolności adaptacyjne główki dziecka przy przechodzeniu przez kanał rodny. Bardzo sprytnie wymyślone 😉

W porządku, to zobaczmy, gdzie są te miejsca zaczynając od najbardziej typowych:

• Bregma – punkt ciemiączka przedniego (anterior fontanelle), znajduje się pomiędzy kośćmi czołowymi i ciemieniowymi (na rycinie widać dwie kości czołowe). Można powiedzieć, że jest to taki środek krzyża utworzonego przez szwy: czołowy, wieńcowy i strzałkowy. Zarasta między 9 a 18 miesiącem życia, jednak można znaleźć bardzo różne dane co do czasu. Niektórzy podają, że kostnieje do 24 miesiąca.

• Lambda – punkt ciemiączka tylnego (posterior fontanelle), znajduje się pomiędzy kością potyliczną a ciemieniowymi, inaczej mówiąc zetknięcie szwu węgłowego z szwem strzałkowym. Znów różne dane co do czasu zarastania, ale generalnie do pierwszego roku życia.

  

• Pterion – punkt ciemiączka klinowego (sphenoidal fontanelle), znajduje się na złączu kości skroniowej, ciemieniowej i klinowej (skrzydło większe), należy do ciemiączek bocznych, zarasta stosunkowo szybko, bo do 3 miesiąca życia.

  

• Asterion – punkt ciemiączka sutkowego (mastoid fontanelle), znajduje się na złączu kości ciemieniowej, potylicznej oraz części sutkowej kości skroniowej, podobnie jak poprzednik należy do ciemiączek bocznych i ma podobny czas zarastania.

  

Można powiedzieć, że ciemiączka stanowią też “bufor” przy wzmożonym ciśnieniu śródczaszkowym. Pozwalają na swobodne rozejście się kości, opóźniając równocześnie niebezpieczne skutki zbyt dużej ilości płynu mózgowo-rdzeniowego w jamie czaszki. W związku z tym należy regularnie dzieciom mierzyć obwód głowy. To pozwala nam obiektywnie spojrzeć na rozmiary czaszki. Długotrwały wzrost ciśnienia śródczaszkowego może doprowadzić do opóźnienia zarastania ciemiączek, co wydaje się logiczne, gdyż kości wtedy są od siebie bardziej oddalone.

Z tych wszystkich wymienionych punktów największe znaczenie kliniczne ma największe ciemiączko, czyli ciemiączko przednie. Jeśli jest zbyt wypukłe lub silnie tętniące to może nasuwać podejrzenie przed chwilą wspomnianej sytuacji. Natomiast jeśli występuje odwrotny objaw, kiedy ciemiączko jest zapadnięte to może świadczyć o odwodnieniu dziecka.

Zatem jak widzisz ocena ciemiączek nie jest trudna jeśli tylko wiemy, gdzie się znajdują 😉 W praktyce zwykle sprawdza się ciemiączko przednie. Jego stan może być konkretną przesłanką do działania nie tylko dla lekarza, ale również dla rodzica 😉

To wszystko w tym wpisie, powodzenia w nauce osteologii i do zobaczenia przy kolejnym temacie 😉