Witajcie! W tym wpisie chciałbym poruszyć temat budowy stawu skroniowo-żuchwowego (temporomandibular joint), a także jego biomechaniki. Kiedyś ktoś poprosił mnie o rozwinięcie tego zagadnienia w komentarzu, więc pomyślałem, że warto zrobić o tym krótką notkę 😉 Myślę, że ogólna budowa stawu jest Ci dobrze znana, natomiast zastanówmy się skąd ta piętrowość zawarta w tytule?
Krążek stawowy
Krążek stawowy (articular disk) to główna przyczyna podziału stawu skroniowo-żuchwowego na piętra. Popatrzmy jak to wygląda na rycinie:
Krążek stawowy dzieli jamę stawu na piętro górne i dolne. Ponadto tak jak to widzimy na rycinie poszczególne komory stawu mają oddzielne błony maziowe i nie kontaktują się ze sobą. Co do kształtu krążka to dostosowywuje się zarówno do dołu żuchwowego kości skroniowej (mandibular fossa) jak i do głowy żuchwy (head of mandible).
Powyższy schemat ukazuje uniesioną żuchwę, czyli kolokwialnie mówiąc przy “zaciśniętych zębach”. Zobaczmy jak układa się krążek stawowy przy opuszczonej żuchwie. Pozwoli nam to odpowiedzieć na pytanie po co ten krążek w ogóle tam się znajduje.
Biomechanika stawu skroniowo-żuchwowego
Generalnie w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego rozróżniamy trzy kierunki ruchów:
- wysuwanie i cofanie żuchwy (ruchy ślizgowe, inaczej translacyjne)
- opuszczanie i podnoszenie żuchwy (ruchy zawiasowe)
- ruchy boczne (ruchy żucia)
ad. 1. Podczas wysuwania żuchwy głowa wraz z krążkiem stawowym “ześlizguje się” z dołu żuchwowego na guzek stawowy (articular tubercle). Wtedy dolne siekacze ustawiają się przed górne. Widać to częściowo na powyższej rycinie (protrusion).
ad. 2. Z kolei podczas otwierania jamy ustnej równocześnie opuszczamy żuchwę (depression) oraz wysuwamy ją (protrusion). Pierwszy ruch odbywa się w komorze dolnej stawu, natomiast drugi w komorze górnej, przy czym oba ruchy zachodzą synchronicznie. Właśnie ta mechanika jest odwzorowana na rycinie.
ad. 3. Jesteśmy w stanie także wykonywać ruchy boczne. Popatrzmy na trzeci schemat, aby zrozumieć w jaki sposób dochodzi do żucia.
W tym przypadku dochodzi do wysunięcia żuchwy w lewo. Natomiast jaki ruch wykonują głowy żuchwy? Po lewej stronie następuje obrót głowy żuchwy wokół osi pionowej (punkt 1), z kolei po prawej stronie głowa żuchwy wędruje wraz z krążkiem stawowym na guzek stawowy (punkt 2 -> 2′). Zdumiewające prawda? W ogóle nie zdawałem sobie sprawy z tego, że podczas żucia żuchwa wykonuje obrót po jednej stronie. Wydaje się jakby obie głowy żuchwy przesuwały się po prostu do boku, ale widocznie wtedy staw skroniowo-żuchwowy miałby duży problem z zachowaniem stabilności przy innych ruchach.
Zatem po co nam krążek stawowy?
Uważam, że na to pytanie każdy z nas może już samodzielnie odpowiedzieć. Możesz się podzielić swoimi przemyśleniami w komentarzu, chętnie przeczytam 😉 Myślę, że tak bogata mechanika stawu skroniowo-żuchwowego byłaby po prostu niemożliwa bez istnienia tego krążka. Jest to kolejny dowód na to jak bardzo małe struktury mają ogromny wpływ na funkcjonowanie dużo większych układów.
Dzięki za przeczytanie tego wpisu i powodzenia w zgłębianiu kolejnych tematów anatomicznych! 😉